Choć dziś widok kampera na polskiej drodze już nikogo nie dziwi, a pola namiotowe z przyłączem prądu i wifi wyrastają jak grzyby po deszczu, to początki karawaningu w Polsce nie zawsze były tak różowe. Ba, można by powiedzieć, że zaczynała się wręcz w czerni i bieli – dosłownie i w przenośni. Ale właśnie ta niepozorna, często chałupnicza przeszłość nadaje dzisiejszemu karawaningowi smak przygody, który nie ma nic wspólnego z luksusowym wyposażeniem czy automatyczną klimatyzacją. To opowieść o pasji, zaradności i tęsknocie za wolnością, która mimo różnych ograniczeń – politycznych, technicznych i finansowych – zawsze znajdowała sposób, by wyjechać gdzieś dalej. Choćby na Mazury, choćby maluchem, z doczepioną przyczepką domowej roboty.

Karawaning z PRL-u – kiedy podróżowanie wymagało sprytu

Pierwsze przebłyski karawaningu w Polsce można datować na lata 60. i 70. XX wieku. Nie był to jednak jeszcze zorganizowany ruch, lecz bardziej potrzeba niezależnego podróżowania, która z czasem zaczęła przybierać realne kształty. A że Polska Ludowa nie słynęła z dostępności kamperów, to trzeba było improwizować. I Polacy – jak to Polacy – improwizowali z rozmachem.

Popularne stały się przyczepy kempingowe robione własnoręcznie – na bazie ram, osi od Syrenki, resorów od Nysy i pomysłowości sąsiada spawacza. Na forach internetowych do dziś krążą historie o ojcach rodzin, którzy całymi miesiącami pracowali po godzinach nad wymarzoną „cepelką”, która później toczyła się za dużym Fiatem przez pół kraju. Niektóre z tych konstrukcji przypominały bardziej większe budki narzędziowe niż domki na kołach, ale niosły w sobie coś bezcennego – namiastkę wolności.

W tym samym czasie pojawiły się też pierwsze fabryczne przyczepy – najbardziej znana to oczywiście Niewiadów N126, ikona polskiego karawaningu. Mała, biała, z charakterystycznym zaokrąglonym dachem i wnętrzem, które było prostsze niż szkolny plecak, ale pozwalało na sen pod dachem i zagotowanie wody na herbatę. Dla wielu rodzin była to pierwsza możliwość spędzenia wakacji inaczej niż w zatłoczonym ośrodku wypoczynkowym. Jeździła wszędzie – nad Bałtyk, w Bieszczady, na działkę.

Kampery? Te pojawiły się znacznie później. Początkowo były to najczęściej furgonetki przerabiane samodzielnie. Żuki, Nysy, a później Polonezy Trucki czy Lubliny, które zyskiwały drugie życie jako „mobilne domki”. Komfort? Dyskusyjny. Ale emocje – nie do podrobienia.

Początki karawaningu w Polsce, a czas transformacji. Zachodnie marzenia na polskich drogach

Lata 90. przyniosły prawdziwą rewolucję. Otworzyły się granice, a wraz z nimi pojawiła się możliwość importu używanych kamperów i przyczep z Niemiec, Holandii czy Francji. Polacy szybko zorientowali się, że te dziwne pojazdy z napisami “Hymer”, “Dethleffs” czy “Knaus” to coś więcej niż tylko egzotyczne wehikuły z Zachodu. To realna szansa na komfortowe podróżowanie bez konieczności rezerwowania noclegów czy dostosowywania się do rozkładów jazdy.

Na początku były to modele z lat 70. i 80., często już nieco zmęczone, ale i tak robiły ogromne wrażenie. Wyposażenie typu chemiczna toaleta, zbiornik na wodę czy kuchnia gazowa wydawało się niemal luksusem. I choć ich prowadzenie wymagało odwagi – zarówno na drogach, jak i na stacjach diagnostycznych – to wielu zapaleńców nie mogło się już cofnąć. Kto raz zaznał karawaningowego stylu życia, ten już rzadko wracał do hotelowych pokojów.

W tym czasie zaczęły też powstawać pierwsze kluby karawaningowe – ludzie zaczęli się zrzeszać, organizować zloty, wymieniać doświadczeniami. Noclegi „na dziko”, wspólne grille, podróże po Polsce i za granicę – to wszystko powoli zaczynało nabierać charakteru stylu życia. Karawaning stawał się ruchem społecznym, jeszcze może nie masowym, ale coraz bardziej zauważalnym.

Współczesność – boom, którego nikt się nie spodziewał

Paradoksalnie prawdziwy rozkwit karawaningu w Polsce nastąpił dopiero… po 2020 roku. W dobie pandemii, kiedy podróże lotnicze zostały ograniczone, a hotele obwarowane obostrzeniami, kamper okazał się idealnym rozwiązaniem: izolacja, mobilność, bezpieczeństwo. Z dnia na dzień zaczęły znikać z ogłoszeń wszystkie używane kampery, a rynek wynajmu przeżył prawdziwe oblężenie.

Ludzie, którzy wcześniej nie mieli z karawaningiem nic wspólnego, nagle odkryli, że można pojechać nad morze bez rezerwacji, zatrzymać się w lesie bez meldunku i zjeść śniadanie z widokiem na jezioro bez konieczności szukania restauracji. Wzrosło zainteresowanie nowymi pojazdami, powstało wiele nowych wypożyczalni, a fora i grupy karawaningowe zaczęły pękać w szwach od pytań: „Jakie są najlepsze miejsca na biwak?” i „Czy da się spać w kamperze zimą?”

Dziś karawaning w Polsce to już nie tylko hobby. To często styl życia, sposób na podróże z dziećmi, sposób na pracę zdalną w trasie. To także alternatywa dla emerytury spędzonej w czterech ścianach. Współczesne kampery to często małe cuda techniki – z klimatyzacją, panelami słonecznymi, telewizorem, ogrzewaniem podłogowym i rozkładanym tarasem. Ale gdzieś pod tymi udogodnieniami wciąż tli się duch Niewiadowa, ducha podróży z duszą i skrzyniami pełnymi konserw.

Co dziś znaczy być entuzjastą karawaningu w Polsce?

Dziś być entuzjastą karawaningu w Polsce to znaczy być częścią rosnącej społeczności ludzi, którzy wolą poranek z kawą na klifie niż bufet hotelowy. To także być częścią historii, która ma już swoje legendy, swoje anegdoty, swoje pomniki. Dobrym przykładem jest chociażby kultowy N126, który do dziś spotykany jest na zlotach i drogach. To również pewna postawa wobec świata: wolność, samowystarczalność, otwartość na nowe miejsca i ludzi.

Choć karawaning przeszedł długą drogę – od spawanych w garażu przyczep po luksusowe domy na kołach – to jego istota pozostała niezmienna. Chodzi o ruch, o podróż, o drogę samą w sobie. O to, że nie trzeba mieć planu B, gdy masz plan „kamper”.

Jeśli kiedyś spotkasz na polnej drodze starą przyczepę z blachą pamiętającą PRL i firankami z lat 90., nie przejeżdżaj obojętnie. To nie tylko wehikuł wakacji – to żywa część historii polskiego karawaningu. A może nawet ktoś, kto jako dziecko spał w tej przyczepie z rodzicami, dziś prowadzi swojego kampera przez Europę z własną rodziną. Koło się zamyka. I toczy dalej. W rytmie silnika, z widokiem na zachód słońca.